Wat hebben een journalist, een foodblogger, een danseres en een influencer met elkaar gemeen? Meer dan je op het eerste zicht zou denken. Het antwoord waar nu op gedoeld wordt, is: een liefde voor koffie. Die liefde kent vele oorsprongen. De een drinkt hem als oppepper, de ander koppelt de smaak en geur aan een gekoesterd zondagochtendritueel, nog een ander drinkt hem omwille van het hoge Instagram-gehalte van een perfect geschonken cappuccino.
Begin juni 2022 stappen Ben Roelants (Evenaar TV), Vinz Kanté (LIMIT), Kim De Craene (Marie-Claire Magazine), Simply Morane (@simply.morane) en Jeny Bonsenge (@jenybsg) op een vliegtuig richting São Paulo, Brazilië. Terwijl zij op hun lange vlucht een poging doen tot slapen, verandert het landschap: na ons Belgische gematigde klimaat golft onder hun voeten de Atlantische oceaan, die na ettelijke uren weer overgaat in land waar palm- en papajabomen groeien. In São Paulo werd gebladerte lang geleden verruild voor gebouwen en raast het verkeer aan een sneltempo voorbij. Wanneer de groep in een busje stapt en de stad achter zich laat, krijgt de natuur stilaan weer de overhand. Ze rijden naar São Lourenço, vijf uur landinwaarts.
Wie Brazilië denkt, denkt misschien aan tropische temperaturen. Dat is het geval voor de regio van het Amazonewoud, maar in het zuidoosten, waar de regio Minas Gerais zich bevindt, zijn de temperaturen gematigd, en maar goed ook, want de koffiebonen die er massaal geteeld worden kunnen niet tegen koude of hitte. De koffieplanten, geteeld op duizend meter hoogte, hebben heel precieze omstandigheden nodig om goed te gedijen, zijnde eerst een periode van hevige regenval (de zomerperiode in Minas Gerais loopt van december tot maart, met de meeste regen in februari) gevolgd door een droge periode met gematigde temperaturen (tussen de 18°C en 22°C). Minas Gerais is de uitgewezen regio voor het cultiveren van Arabicabonen: Acaiá, Bourbon, Catuaí, Catucaí en Mundo Novo. De koffiebessen kleuren als ze rijp zijn rood of geel, afhankelijk van de soort. De bonen van de regio doen het zo goed dat ze hun eigen wedstrijd hebben om de kwaliteit te meten (bij nationale wedstrijden maken andere regio’s nooit een schijn van kans).
Op de eerste dag ter plaatse trekt de groep meteen de koffievelden in. Smartphones en camera’s worden uit tassen gehaald. Iedereen legt lustig het landschap vast. ‘Kijk dan hoe mooi’, zeggen ze tegen hun digitale achterban. Zo krijgen niet alleen zij maar ook duizenden Belgen een kijkje in waar hun koffie vandaan komt. In een zijstraat in São Carmo de Minas, een dorp vlakbij São Lourenço, is het kantoor van Ascarive gevestigd, een coöperatie waarvan 117 koffieboer.inn.en lid zijn. Hun koffievelden liggen verspreid in het landschap om São Lourenço heen. Meeste zijn een zevental hectaren groot en worden gerund door families. Al die koffieboer.inn.en telen Fairtrade koffie, wat wil zeggen dat ze een eerlijk loon krijgen voor hun harde werk en dat ze strikte milieunormen naleven. Ze telen ook de koffiebonen van Latitude 28, het Fairtrade-gecertificeerde koffiemerk dat twee jaar geleden gelanceerd werd door Delhaize.
De groep helpt koffieboer Marcio met het oogsten van koffiebessen. Dat gebeurt manueel: grote netten worden onder de koffieplanten gespannen en de koffieboer.inn.en schudden aan de takken. Vervolgens moeten de bessen van de bladeren en takjes gescheiden worden. Ook daarvoor wordt een net gebruikt. ‘Het ziet er eenvoudig uit, maar er zit echt techniek in’, zegt Simply Morane, foodblogger, in een verhaal op Instagram. Daarna worden de bessen gewassen, doorlopen ze een fermentatie en drogen ze in de zon. Als laatste stap worden de bonen te slapen gelegd, tot ze ingepakt worden om naar de distributeurs te gaan.
Eén van de elf koffieboerinnen van Ascarive, Lucienne van Luci Café Organico, ontvangt de groep in haar gele huis dat op de helling tussen haar koffievelden iets magisch oproept. Dat klopt, van de 117 koffieboer.inn.en verbonden aan Ascarive zijn er maar 11 vrouw. Lucienne’s koffiebonen zijn biologisch. Op haar land trekken naast de helder rode koffiebessen ook geurende bloemen de aandacht. Lucienne vertelt dat ze dagelijks versteld staat van de natuur. De bloemen bevorderen de koffieoogst – ze trekken bijen aan die ook de bij de koffieplanten voor bestuiving zorgen.
In de reportage die Ben Roelants voor EvenaarTV maakt, vraagt hij aan de coffee buyer van Delhaize: ‘Waarom zou de consument meer moeten betalen voor een zakje Fairtrade koffie van Latitude 28?’ De coffee buyer legt uit dat dat niet het geval is. Delhaize verkort met deze Fairtrade-koffiereeks de keten door rechtstreeks bij de coöperatie koffiebonen te halen en garandeert zo een prijs die in lijn ligt met de prijzen van niet-Fairtrade producten. Waarom dus voor koffie kiezen die op oneerlijke en niet-duurzame wijze geteeld wordt, als je voor dezelfde prijs voor een Fairtrade-variant (die op kwaliteitswedstrijden al zijn concurrenten naar huis speelt!) kan kiezen?
Vorig jaar zagen Braziliaanse koffieboer.inn.en een groot deel van hun productie verloren gaan als gevolg van zowel een lange droogteperiode aan het begin van het jaar als een onverwachte winterpiek in juli. 33% van de wereldexport aan koffie komt uit Brazilië. Meer dan de helft van het gebied dat momenteel voor koffieproductie wordt gebruikt, wordt bedreigd door klimaatverandering. Meer nog: ongeveer 50% van het land met geschikte omstandigheden voor Arabica- en Robustakoffie zal verdwijnen tegen 2050. Om zich tegen deze veranderingen te kunnen indekken, hebben koffieboer.inn.en een inkomen nodig waarmee ze niet enkel in hun basisbehoeften kunnen voorzien, maar ook in duurzame productiemethoden kunnen investeren. De Fairtrade premie voorziet hen van deze middelen. Bij Ascarive wordt de premie vooral gebruikt voor het verstevigen van de gemeenschap: educatie rond duurzame teelt, systemen voor afvalsortering, regelmatige doktersbezoeken voor alle koffieboer.inn.en en hun families.
Wat ook onze beweegredenen zijn, of we nu jonge ouders zijn die het beste willen voor de toekomst van ons kind, net aan een hogere studie begonnen zijn en onze daadkracht opspelden als een medaille, denken dat we niet meer in staat zijn tot verandering, dat het toch allemaal niets uitmaakt, één ding staat vast: klimaatverandering tast één van onze meest gedronken dranken aan. Koffie is in gevaar. We kunnen afwachten tot het te laat is, of we kunnen er nu samen iets aan doen. Want een wereld zonder koffie is een beroerde wereld. Zo simpel is het.
